Elbląg

Czy Elbląg rzeczywiście ma coś wspólnego z manuskryptami greckimi?

Zaginione w akcji...

Przeglądając największy katalog manuskryptów greckich J.-M. Oliviera (Répertoire des bibliothèques et des catalogues de manuscrits grecs de Marcel Richard), natrafiliśmy na informację o przechowywaniu w Wojewódzkiej i Miejskiej Bibliotece Publicznej im. C. K. Norwida w Elblągu (dziś to Biblioteka Elbląska im. C. Norwida) trzech rękopisów o sygnaturach: F.1 (Dionizjusz z Halikarnasu), O.2 (Arystofanes, Cyceron), O.10 (Arystofanes, Hezjod, Teokryt); wszystkie trzy datowane na XV-XVI w. Zachęceni tą informacją zadzwoniliśmy do Biblioteki, gdzie opowiedziano na niezwykłą historię, sensacyjną i dramatyczną jednocześnie...
Otóż po wojnie podjęto decyzję o przeniesieniu m.in. kolekcji najcenniejszych rękopisów i starodruków w depozyt Biblioteki Uniwersyteckiej Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu. Całość depozytu wynosiła 65 tys. woluminów książek i czasopism, z czego 8 tys. tomów zabrał do Gdyni Instytut Bałtycki. Niestety, w noc poprzedzającą transport do Torunia dokonano kradzieży 18 skrzyń najlepszych manuskryptów i starodruków oraz resztek katalogu kartkowego. To co ocalało trafiło do Torunia i zostało włączone do katalogu. Nigdy jednak nie znaleziono wspomnianych ukradzionych skrzyń. Depozyt powrócił do Elbląga w 1995 roku. Dzięki informacji kierownik Działu Zbiorów Zabytkowych udało się ustalić, że z 80 tys. woluminów (stan z 1938 r.) powróciło do Elbląga 57 300 tomów. Z licznych manuskryptów powróciło jedynie 388, wśród których 2 średniowieczne łacińskie rękopisy, pozostałe zaś to dokumentacja biblioteczna oraz katalogi. Pracownicy Biblioteki Elbląskiej wspominają, że do dzisiaj na aukcjach można odnaleźć „zaginione” manuskrypty, które mają pieczątkę Biblioteki, jednak ze względu na brak katalogu czy inwentarza potwierdzającego ich proweniencję, nie można starać się o ich zwrot. Niestety żaden ze wspomnianych w Repertoire rękopisów greckich do Torunia nie wyruszył (najprawdopodobniej znajdowały się w jednej ze zrabowanych skrzyń), ani tym bardziej do Elbląga już nie wrócił...

Bibliografia:
Czyżak D. 2000: Zanim księgozbiór elbląski do Torunia dotarł…, „Horyzont” 1, 10-18.
Kołakowska K. 2015: Manuskrypty greckie w Polsce. Część I: Kraków, Elbląg, Kraków, "Littera Antiqua" 10, 4-24.
Olivier J.-M. 1953 : Répertoire des bibliothèques et des catalogues de manuscrits grecs de Marcel Richard, Turnhout: Brepols.